Gail Wynand: Bi kịch của Quyền lực và Nghịch lý "Sống Thứ Sinh" trong Suối Nguồn
1. Giới thiệu: Hình bóng Phản chiếu của Sự Vĩ đại Đã Mất
Trong kiệt tác triết học The Fountainhead (Suối Nguồn) của Ayn Rand, Gail Wynand hiện lên không đơn thuần là một nhân vật phản diện, mà là một bi kịch vĩ đại nhất của tác phẩm, một tượng đài sụp đổ mang trong mình sức nặng của những tiềm năng bị phản bội. Ông đại diện cho một "Howard Roark thất bại" không phải thất bại về tài năng, trí tuệ hay năng lực, mà thất bại về sự lựa chọn đạo đức cốt lõi trong cách định vị bản thân giữa thế giới. Nếu Howard Roark là hiện thân của sự chính trực tuyệt đối và chủ nghĩa cá nhân không thỏa hiệp, đứng vững như ngọn hải đăng giữa bão tố của sự tuân phục, thì Gail Wynand là lời cảnh báo đanh thép và đau đớn về cái giá phải trả khi một con người vĩ đại cố gắng thống trị thế giới bằng cách thỏa hiệp với những giá trị thấp kém của nó. Sự hiện diện của Wynand trong tác phẩm đóng vai trò như một tấm gương phản chiếu méo mó, nơi người đọc thấy được những phẩm chất của một bậc vĩ nhân bị bóp méo bởi niềm tin sai lầm rằng quyền lực đối với người khác là thước đo của thành công.
Nghiên cứu này sẽ phân tích toàn diện và sâu sắc nhân vật Gail Wynand, truy nguyên từ nguồn gốc xuất thân đầy ám ảnh tại Hell's Kitchen cho đến hành trình leo lên đỉnh cao quyền lực tại tờ báo The Banner, và cuối cùng là sự sụp đổ tất yếu của đế chế mà ông đã dày công xây dựng. Thông qua lăng kính của triết học Khách quan (Objectivism) mà Ayn Rand khởi xướng, báo cáo sẽ làm sáng tỏ cơ chế tâm lý phức tạp của "người sống thứ sinh" (second-hander) ẩn sau vỏ bọc hào nhoáng của một kẻ thống trị, mối quan hệ biện chứng đầy mâu thuẫn giữa ông với Howard Roark và Dominique Francon, và bài học cay đắng về bản chất thực sự của quyền lực: "Sợi dây xích chỉ là một sợi thừng có thòng lọng ở cả hai đầu".
2. Nguồn gốc và Sự trỗi dậy: Từ Hell's Kitchen đến Đế chế The Banner
2.1. Vết sẹo từ Hell's Kitchen và Sự hình thành Thế giới quan Hoài nghi
Gail Wynand sinh ra và lớn lên tại Hell's Kitchen, khu ổ chuột tàn khốc và bạo lực bậc nhất của New York đầu thế kỷ 20. Tuổi thơ của ông không phải là những trang sách hay những giấc mơ êm đềm, mà là một cuộc chiến sinh tồn trần trụi theo nghĩa đen, nơi bạo lực và sự áp bức là ngôn ngữ duy nhất được thấu hiểu và tôn trọng. Chính môi trường khắc nghiệt này đã đóng vai trò như một lò luyện, nung nấu và khắc sâu vào tâm trí non nớt của Wynand một kết luận sai lầm nhưng định mệnh, một triết lý sống mà ông sẽ mang theo suốt cuộc đời: để không bị chà đạp, người ta phải là kẻ chà đạp; để không phải là nạn nhân, ta buộc phải là đao phủ. Ông nhìn thấy thế giới chỉ phân chia thành hai loại người rõ rệt: kẻ thống trị và kẻ bị trị, và ông thề sẽ không bao giờ thuộc về nhóm thứ hai.
Sự vỡ mộng sớm của Wynand đối với sự chính trực của con người đóng vai trò then chốt, như một vết nứt đầu tiên trên nền tảng đạo đức của ông. Khi còn là một cậu bé làm việc tại tờ báo Gazette, Wynand đã chứng kiến tờ báo này cố gắng hãm hại một người đàn ông trung thực vì mục đích chính trị đê hèn. Với niềm tin ngây thơ vào công lý, ông đã tìm đến thần tượng báo chí của mình thời bấy giờ để cầu cứu, hy vọng vào một sự can thiệp của lương tri. Thế nhưng, ông đã bị từ chối một cách lạnh lùng. Sự kiện này, cùng với vô số những trải nghiệm đau thương và sự phản bội khác trong quá trình trưởng thành, đã củng cố niềm tin hoài nghi (cynicism) cực đoan của ông. Wynand đi đến kết luận rằng sự chính trực (integrity) là một ảo ảnh không thể tồn tại trong con người thực, rằng đạo đức chỉ là lớp vỏ bọc yếu ớt cho những toan tính vị kỷ thấp hèn. Đối với ông, cái đẹp và sự cao thượng chỉ có thể tìm thấy trong nghệ thuật trừu tượng hoặc thiên nhiên, những thứ không có ý chí để phản bội ông, chứ không bao giờ tồn tại trong xã hội loài người.
Niềm tin này đã định hình nên chiến lược sống của Wynand: Ông quyết định sẽ khai thác sự thối nát của con người để vươn lên. Ông không tìm cách cải tạo thế giới hay nâng cao tiêu chuẩn của nó; ngược lại, ông chọn cách cúi xuống, hòa mình vào vũng bùn để trở thành vua của vũng bùn đó. Sự kiêu hãnh của Wynand bị biến dạng thành sự ngạo mạn của một kẻ tin rằng mình đứng trên tất cả, trong khi thực tế ông đang bị ràng buộc chặt chẽ bởi chính những đối tượng mà ông khinh miệt.
2.2. Chiến lược The Banner: Cai trị đám đông bằng sự tầm thường
Với trí tuệ sắc bén, khả năng thấu hiểu tâm lý đám đông thiên bẩm và ý chí sắt đá tôi luyện từ đường phố, Wynand đã vươn lên từ bùn lầy để trở thành ông trùm truyền thông quyền lực nhất New York, một nhân vật có nhiều điểm tương đồng với William Randolph Hearst ngoài đời thực.
Wynand đã phát hiện ra một công thức tâm lý đáng sợ để điều khiển công chúng, một công thức bóc trần bản chất yếu đuối của con người thiếu bản lĩnh. Triết lý biên tập của ông được tóm gọn: "Nếu bạn bắt mọi người thực hiện một nghĩa vụ cao cả, họ sẽ chán ngán. Nếu bạn bảo họ hãy nuông chiều bản thân, họ sẽ cảm thấy xấu hổ. Nhưng nếu kết hợp cả hai - bạn sẽ nắm được họ".
Thông qua The Banner, Wynand tin rằng mình đang nắm giữ quyền lực tối thượng. Ông có thể nâng một kẻ vô danh lên thành ngôi sao hoặc hủy hoại danh tiếng của một người hùng chỉ bằng một bài xã luận sắc bén. Ông tự nhủ với niềm kiêu hãnh của một kẻ chinh phục: "Ta là người cai trị những kẻ này. Ta nắm giữ sợi dây xích".
3. Tâm lý học của Kẻ "Sống Thứ Sinh" (The Second-Hander) và Nghịch lý của Wynand
Trọng tâm trong phân tích của Ayn Rand về Gail Wynand là khái niệm "người sống thứ sinh" (second-hander). Đây là chìa khóa để giải mã bi kịch của ông. Mặc dù Wynand sở hữu vẻ ngoài của một kẻ mạnh giàu có, độc đoán, tàn nhẫn, một "Superman" theo kiểu Nietzsche nhưng sâu thẳm bên trong, động lực sống của ông hoàn toàn phụ thuộc vào người khác.
3.1. Phân tích Cấu trúc Tâm lý Nhân vật
Để hiểu rõ vị trí độc tôn và bi thảm của Gail Wynand trong hệ thống nhân vật của Suối Nguồn, chúng ta cần đặt ông vào thế đối sánh với ba nhân vật nam chính còn lại: Howard Roark, Peter Keating và Ellsworth Toohey. Mặc dù Wynand thường được xem là đối trọng của Roark, phân tích dữ liệu từ các đoạn trích
Nếu chúng ta phân loại các nhân vật dựa trên hai trục chính: Năng lực/Tiềm năng (Ability/Potential) và Định hướng Động lực (Motivation Orientation), sự mâu thuẫn nội tại của Wynand sẽ hiện rõ. Phân tích trên cho thấy bi kịch của Wynand nằm ở chỗ ông sở hữu "phần cứng" của Roark (trí tuệ, sức mạnh ý chí, khả năng vượt qua nghịch cảnh) nhưng lại chạy "phần mềm" của Keating (định nghĩa bản thân thông qua tác động lên người khác). Howard Roark, trong một cuộc đối thoại quan trọng mà Wynand không nghe thấy, đã nhận định: "Tôi chưa nói với anh ấy về kẻ sống thứ sinh tồi tệ nhất kẻ chạy theo quyền lực".
3.2. Phép biện chứng Chủ & Nô và Sự sụp đổ của Ảo tưởng
Phân tích của Rand về Wynand có những điểm tương đồng sâu sắc với phép biện chứng "Chủ - Nô" (Lordship and Bondage) của Hegel, một chi tiết triết học quan trọng giúp nâng tầm câu chuyện.
Wynand là minh chứng hoàn hảo và đau đớn cho lý thuyết này. Ông nghĩ mình là chủ nhân của New York, nắm trong tay sinh mệnh của hàng triệu người qua tờ The Banner. Nhưng khi ông cố gắng đi ngược lại ý muốn của "nô lệ" (đám đông đọc báo và công đoàn nhân viên trong vụ án Cortlandt), ông phát hiện ra rằng mình hoàn toàn bất lực. Quyền lực của ông là vay mượn từ chính những kẻ mà ông khinh miệt. Khi đi dạo trên những con phố vắng của New York, trong những giờ phút đen tối nhất của sự nghiệp, ông nhận ra sự thật cay đắng: "Ta là người đã muốn có quyền lực... Sợi dây xích chỉ là một sợi thừng có thòng lọng ở cả hai đầu".
4. Gail Wynand và Các Mối Quan Hệ Định Mệnh: Tình yêu, Tình bạn và Kẻ thù
4.1. Howard Roark: Tình bạn bi kịch và Bản thể bị chối bỏ
Mối quan hệ giữa Gail Wynand và Howard Roark là một trong những khía cạnh phức tạp, giàu cảm xúc và mang tính triết học nhất của tiểu thuyết. Ban đầu, Wynand định tiêu diệt Roark như ông đã làm với bao người chính trực khác. Đối với Wynand, sự tồn tại của một người đàn ông không thể mua chuộc là một lời sỉ nhục cá nhân, một bằng chứng sống chống lại triết lý hoài nghi của ông rằng "mọi người đều có giá".
Roark đại diện cho "cái tôi" mà Wynand đã giết chết trong chính mình để đổi lấy sự thành công thế tục. Wynand nhìn thấy ở Roark con người mà ông lẽ ra đã có thể trở thành nếu ông không chọn con đường thỏa hiệp.
Tuy nhiên, tình bạn này được xây dựng trên một nền tảng rạn nứt không thể hàn gắn. Wynand yêu quý Roark nhưng lại muốn bao bọc Roark khỏi thế giới, giấu anh đi như một báu vật riêng tư, trong khi Roark muốn đối mặt và chinh phục thế giới bằng tài năng của mình, muốn các tòa nhà của mình đứng hiên ngang dưới ánh mặt trời. Roark biết rõ bản chất "sống thứ sinh" trong tham vọng quyền lực của Wynand nhưng vẫn hy vọng, một cách thầm lặng, rằng Wynand có thể được cứu rỗi, rằng Wynand sẽ nhận ra sai lầm trước khi quá muộn.
4.2. Dominique Francon: Sự đồng điệu trong tuyệt vọng
Dominique Francon kết hôn với Gail Wynand không phải vì tình yêu lãng mạn (bà yêu Roark một cách tuyệt đối), mà vì sự đồng điệu trong sự khinh miệt thế giới và nỗi đau khổ hiện sinh. Cả hai đều tin rằng sự hoàn hảo và cái đẹp sẽ bị thế giới tầm thường hủy hoại nếu đem ra trưng bày. Cuộc hôn nhân của họ là một liên minh của những tâm hồn bị tổn thương, cùng đứng trên đỉnh tháp ngà (căn hộ penthouse của Wynand) nhìn xuống nhân loại với vẻ ngạo nghễ và ghê tởm.
Wynand tôn thờ Dominique như một biểu tượng của sự chính trực không thể xâm phạm, tương tự như cách ông tôn thờ các tác phẩm nghệ thuật trong kho bí mật của mình. Ông tin rằng việc sở hữu bà là bằng chứng cho thấy ông có thể sở hữu cái đẹp mà không phá hủy nó. Tuy nhiên, ông không nhận ra rằng Dominique, dù hoài nghi, vẫn đang trong hành trình tìm kiếm sự giải thoát và thử thách sức mạnh của Roark, trong khi Wynand đã tự nhốt mình vĩnh viễn trong cái lồng vàng của sự thỏa hiệp.
4.3. Ellsworth Toohey: Kẻ thù vô hình và Sai lầm Chí mạng
Sai lầm chí mạng của Wynand, nguyên nhân trực tiếp dẫn đến sự sụp đổ của đế chế The Banner, là sự đánh giá thấp Ellsworth Toohey. Wynand, với tư duy của một kẻ tôn thờ sức mạnh (alpha male), nhìn Toohey như một gã trí thức yếu ớt, vô hại, một con kiến không đáng bận tâm dưới gót giày của người khổng lồ.
Toohey, trái lại, là một "người sống thứ sinh" loại khác và nguy hiểm hơn nhiều—kẻ tìm kiếm quyền lực không phải qua tiền bạc hay sự sợ hãi vật lý, mà qua việc kiểm soát linh hồn con người bằng cảm giác tội lỗi và chủ nghĩa vị tha. Trong khi Wynand bận rộn kiếm tiền từ sự thô tục của đám đông, Toohey âm thầm tổ chức đám đông đó thành một lực lượng chính trị (công đoàn) và tiêm nhiễm nọc độc tư tưởng vào chính bộ máy của Wynand. Khi thời cơ đến, Toohey chỉ cần búng tay, và đế chế của Wynand sụp đổ vì chính những nhân viên mà ông trả lương đã nghe theo lệnh của Toohey thay vì ông chủ của họ.
5. Sự sụp đổ của Người Khổng Lồ: Vụ án Cortlandt Homes và Cái Chết của Tinh Thần
Biến cố Cortlandt Homes là phép thử cuối cùng, tàn khốc và định mệnh cho triết lý sống của Gail Wynand. Đây là cao trào của toàn bộ tuyến truyện về nhân vật này, nơi mọi mâu thuẫn được đẩy lên đỉnh điểm.
5.1. Cuộc nổi loạn của lương tri
Khi Howard Roark cho nổ tung dự án Cortlandt Homes vì thiết kế của anh bị biến dạng bởi những kẻ bất tài, dư luận và báo chí đồng loạt lên án anh như một kẻ điên rồ, một tên tội phạm nguy hiểm cần bị loại bỏ. Lần đầu tiên trong đời, Gail Wynand quyết định sử dụng tờ The Banner để làm điều đúng đắn: bảo vệ Howard Roark và sự toàn vẹn của nghệ thuật, chống lại cả thế giới.
Wynand tin rằng với quyền lực thao túng dư luận hàng thập kỷ của mình, ông có thể xoay chuyển công chúng để ủng hộ Roark. Ông nói với Dominique bằng sự tự tin mãnh liệt: "Ta cai trị thành phố này. Ta chưa bao giờ thua một trận chiến nào".
5.2. Cuộc đình công và Sự thật trần trụi về Quyền lực
Ellsworth Toohey đã chờ đợi khoảnh khắc này suốt nhiều năm. Hắn kích động nhân viên The Banner đình công, không phải vì vấn đề lương bổng, mà vì quan điểm ủng hộ Roark của tờ báo. Đồng thời, độc giả những người đã được Wynand huấn luyện hàng chục năm để yêu thích những thứ tầm thường và ghét bỏ những gì cao quý quay lưng lại với tờ báo khi nó bắt đầu nói về những giá trị cao cả, về cái tôi và sự sáng tạo.
Cuộc chiến diễn ra khốc liệt. Wynand tự tay làm mọi việc, từ viết bài, biên tập đến vận hành máy in, cố gắng duy trì tờ báo hoạt động với sự giúp sức của Dominique. Nhưng thực tế tàn nhẫn hơn ý chí của ông. Lượng phát hành sụt giảm thảm hại mỗi ngày.
Phân tích dữ liệu từ giai đoạn này cho thấy một mối tương quan nghịch biến đau đớn giữa Sự Chính trực (Integrity) và Quyền lực (Circulation) của Wynand:
5.3. Sự đầu hàng và Cái chết của tinh thần
Đối mặt với nguy cơ mất trắng tờ The Banner công trình cả đời, biểu tượng cho sự thành công và cái tôi của mình trước áp lực của các nhà đầu tư và sự thờ ơ của công chúng, Wynand đã đưa ra lựa chọn bi thảm nhất. Ông triệu tập hội đồng quản trị và ký vào bài xã luận lên án Roark, đảo ngược hoàn toàn lập trường của mình để cứu lấy tờ báo.
Hành động này được Rand mô tả không phải là một sự thỏa hiệp thông thường, mà là một vụ tự sát tinh thần. "Ông có cảm giác rõ ràng như đang kê súng vào đầu và bóp cò".
6. Kết cục: Tòa nhà Wynand và Di sản của Hư vô
Sau phiên tòa, Gail Wynand là một người đàn ông đã chết về mặt tâm hồn, dù thể xác vẫn còn sống. Ông đóng cửa tờ The Banner ngay sau đó, nhận ra rằng nó không còn giá trị gì đối với ông nữa, nó chỉ là một cái xác không hồn nhắc nhở ông về sự thất bại. Hành động cuối cùng của ông trong tiểu thuyết là tìm đến Howard Roark với một yêu cầu: thiết kế Tòa nhà Wynand (The Wynand Building); tòa nhà chọc trời cao nhất New York, một công trình sẽ mang tên ông.
Đây là một chi tiết mang tính biểu tượng sâu sắc và bi tráng. Wynand cuối cùng cũng sử dụng tiền và quyền lực của mình cho một mục đích đúng đắn duy nhất: tạo điều kiện cho sự sáng tạo của Roark được thăng hoa. Tuy nhiên, ông biết rằng mình không bao giờ có thể gặp lại Roark nữa. Ông tự cắt đứt mối quan hệ, biết rằng mình không còn xứng đáng với tình bạn đó, không còn xứng đáng đứng cạnh người đàn ông đã không bao giờ cúi đầu.
Tòa nhà Wynand trở thành bia mộ cho Gail Wynand: một tượng đài vĩ đại mang tên ông, nhưng được xây dựng trên đống tro tàn của thất bại cá nhân ông. Nó là biểu tượng cho khát vọng vươn cao mà ông đã không thể thực hiện bằng chính cuộc đời mình.
Câu nói cuối cùng của Wynand về bản thân vang lên như một lời tổng kết đầy ám ảnh: "Ta là Gail Wynand, người đã phạm mọi tội ác trừ tội ác lớn nhất: tội cho rằng sự tồn tại là vô nghĩa".
7. Kết luận: Bài học từ Gail Wynand
Gail Wynand là một trong những nhân vật bi kịch phức tạp và được xây dựng công phu nhất của văn học Mỹ thế kỷ 20. Câu chuyện của ông cung cấp những bài học sâu sắc về bản chất của quyền lực, đạo đức và bản ngã con người:
Thứ nhất, sự bất khả thi của việc thỏa hiệp với cái xấu để đạt mục đích tốt. Wynand tin rằng ông có thể bán linh hồn mình từng chút một để tích lũy quyền lực, và sau đó dùng quyền lực đó để mua lại linh hồn. Ayn Rand, qua nhân vật này, chứng minh rằng điều này là không thể. Sự thỏa hiệp làm xói mòn chính nền tảng nhân cách cần thiết để sử dụng quyền lực đó. Khi bạn đã quen cúi đầu, bạn sẽ quên cách ngẩng cao đầu.
Thứ hai, sự phân biệt giữa Quyền lực thực sự và Quyền lực vay mượn. Quyền lực đối với người khác (thống trị, sai khiến) là một ảo ảnh dễ vỡ. Quyền lực thực sự duy nhất là quyền lực đối với chính mình, quyền lực của năng lực sáng tạo độc lập và sự tự chủ (như Roark). Kẻ tìm cách cai trị người khác thực chất đang tự biến mình thành nô lệ của họ.
Thứ ba, bản chất của "Second-Hander" ẩn trong tham vọng. Động lực sống dựa trên phản ứng của người khác, dù là để làm hài lòng họ (như Keating) hay để thống trị họ (như Wynand), đều dẫn đến cùng một kết cục: sự rỗng tuếch và đánh mất bản thân.
Gail Wynand không phải là nạn nhân của hoàn cảnh Hell's Kitchen hay của xã hội; ông là nạn nhân của sự lựa chọn triết học sai lầm của chính mình. Ông là minh chứng hùng hồn cho thấy một người khổng lồ có thể ngã gục không phải vì kẻ thù quá mạnh, mà vì ông ta đã tự trói mình vào những kẻ tí hon bằng chính sợi dây xích mà ông tưởng mình đang cầm. Câu chuyện của ông để lại một dư âm buồn bã nhưng cảnh tỉnh: sự vĩ đại không thể được xây dựng trên nền tảng của sự phục tùng đám đông.
"Sợi dây xích chỉ là một sợi thừng có thòng lọng ở cả hai đầu." - Gail Wynand
.png)
Nhận xét
Đăng nhận xét